Dag 787: Bureaucratie en de Ontmenselijking van onze Samenleving

Met deze titel en met specifiek het woord 'ontmenselijking' en 'onmenselijkheid' verwijs ik naar een ervaring die we allemaal wel op een bepaald punt doormaken, en dan vooral wanneer we te maken hebben met grote organisaties zoals overheidsinstanties of bedrijven. Vaak krijgen we het gevoel dat zaken in ons systeem (lees: samenleving), en dan vooral zaken die een directe impact hebben op het overleven en de gezondheid van onszelf en dat van ons gezin en familie, veel te 'onpersoonlijk' zijn. Er wordt naar ons verwezen via referentienummers, dossiers en klantenbestanden en vaak zijn bepaalde instanties zo groot dat je voor één kwestie verschillende lagen van authoriteit moet doorwandelen of aan steeds een andere hulpverlener je verhaal moet doen en bijgevolg soms ook steeds verschillend advies of richtlijnen te horen krijgt.

Dit kan de indruk opwekken dat niemand in onze samenleving, en zelfs niet in de instituties die zichzelf 'sociaal' noemen (zoals school, ziekteverzekering, sociale verzekering, etc), werkelijk om jou of je naasten geeft. "Mensen geven niet om elkaar" is vaak de conclusie die je uiteindelijk trekt wanneer je te maken krijgt met overheidsinstanties of grote bedrijven, en nog meer wanneer er zich problemen voordoen en/of wanneer je je totaal afhankelijk bevindt van die instituties. Zelfs als iemand je zou willen helpen en in feite de beslissing kan maken om bepaalde zaken makkelijker voor je te maken, kunnen ze dat soms niet omwille van de regulaties 'van bovenaf'. Deze mensen zouden bijvoorbeeld zelf hun job kunnen verliezen als ze beslissingen zouden maken uit 'menselijkheid' en 'compassie' die echter tegen het beleid en de regels van de organisatie waar ze voor werken ingaan.

Het zijn dus de regels, de wetgevingen en de 'codes' als het ware die onze samenleving richting geven en vooral dan de waarde die we geven aan die regels, die ervoor zorgen dat we de manier waarop we met elkaar omgaan op organisationeel en structureel niveau ervaren als 'onmenselijk' of 'zonder compassie'. Wat we echter lijken te vergeten is dat die wetgevingen, regels en structuren specifiek gecreëerd zijn om onszelf als individuëen te beschermen van elkaar. Regels en wetten zijn er ter bescherming van onze eigen 'menselijke natuur', en dan met name die delen van onze natuur die niet getuigen van compassie, menselijkheid of medeleven met anderen. En hier heb ik het over uitdrukkingen en gedrag zoals stelen, pesterijen, discriminatie, aggressie, geweld, sexuele intimidatie/manipulatie, en al de manieren waarop wij mensen in staat zijn om een ander - weze het individu of organisatie - te kwetsen op welke manier ook ten voordele van ons eigenbelang.

Maar hier komt dan de paradox in het spel, aangezien het net de regels, regulaties en wetgevingen zijn die tegelijkertijd ook obstakels vormen voor ons vermogen om die menselijkheid, compassie, empathie en medeleven uit te drukken en toe te passen. Het is doordat we zoveel waarde hechten aan de 'regels' die we dienen te volgen, dat we het onszelf onmogelijk maken om onszelf te kunnen herkennen in een ander en te kunnen omgaan met anderen zoals we zouden willen dat er met onszelf wordt omgegaan. Veel mensen die in organisaties of bedrijven werken, en vooral overheidsorganisaties, en omgaan met mensen komen vaak zulk 'n situaties tegen waarin ze zien en beseffen dat wat de regels voorschrijven in termen van de beslissingen die ze dienen te maken in feite niet het beste is voor de personen wiens leven die beslissingen zullen beïnvloeden.

Je kan echter de regels en wetgevingen en de bureaucratie die onze samenleving geworden is niet beschuldigen aangezien dat systeem in zekere zin gecrëerd is vanuit goede bedoelingen. De regels zijn er immers ter bescherming van het individu. Het probleem is dat we nooit echt gekeken hebben naar waarom het eigenlijk is dat mensen 'crimineel' en kwalijk gedrag uiten en naar hoe we dat kunnen veranderen. De regels die gevormd zijn kwamen eerder vanuit een reactie erop. Dit heb ik in mijn voorgaande blog ook aangetoont, hoe we de neiging hebben om te reageren op problematisch gedrag dat de kop opsteekt hetgeen dan uiteindelijk leidt tot een onderdrukking en limitering van de vrijheid van individuen om zichzelf uit te drukken.

Zo ook gaat het met onze samenleving. Problemen worden benaderd vanuit reacties en angst, en niet vanuit een waarachtige interesse om het probleem te begrijpen en bereidheid om dingen te veranderen teneinde de problemen op te lossen. Uiteindelijk maken we het onszelf en elkaar enkel moeilijker om nog menselijkheid, compassie en empathie toe te passen en beslissingen te maken die het beste zijn niet enkel voor onszelf maar ook de mensen om ons heen omdat we in angst bestaan van elkaar en onze 'menselijke natuur' en krampachtig de regels en wetgevingen vasthouden zogezegd om onszelf beschermd te houden. Hoe goed onze bedoelingen echter waren in het vormgeven van die regels, is het resultaat echter een ontmenselijking van onze samenleving en interacties en een onderdrukking van ons potentieel om te groeien en te ontwikkelen op manieren die het beste zijn voor ieder levend wezen in deze wereld.

In de volgende blog zet ik verder met dit onderwerp en bekijk ik specifiek wat de oplossing zou kunnen zijn voor dit fenomeen. Ik wil absoluut niet beweren dat we zomaar alle regels of wetgevingen en uitvoerende instituties zouden moeten schrappen en in een totaal wetloze samenleving zonder structuur zouden moeten leven. De oplossing houdt in feite een simpele verandering van perspectief in; een verandering in ons begrip van wie we zijn en van de rol die we elk spelen in deze wereld.